گروه هنر ــ شاید به دلیل روزه‌داری و كاهش تردد مخاطبان روزه‌دار به سالن‌های نمایشی بتوان تولید و پخش نمایش‌های رادیویی را جایگزین آن در ایام ماه رمضان كرد اما با توجه به اجرای زنده نمایش صحنه و ارتباط بی‌واسطه میان نمایشگر و مخاطب، هیچ‌چیزی
به گزارش ایكنا؛ در روزهای نسبتاً طولانی ماه رمضان كه مخاطبان برنامه‌های فرهنگی و هنری ساعات زیادی از روز را روزه‌دار هستند لذا استقبال آنها به ویژه از فیلم‌های روی پرده سینما و نمایش‌های در حال اجرا در سالن‌های تئاتر به حداقل می‌رسد.
برای ایجاد ترغیب میان مخاطبان به منظور تماشای فیلم‌های سینمایی روی پرده، دوستان مسئول در شورای صنفی نمایش اقدام به اجرای طرحی كرده‌اند كه طی آن مخاطبان سینما در ساعات روز قبل از افطار می‌توانند با بلیط نیمه‌بها به سینما روند و طرحی نیز از افطار تا سحرگاه برای اكران فیلم‌های سینمایی مقرر شده است.
این اتفاق در مورد هنر تئاتر به جهت تك‌اجرا بودن آثار نمایشی در هرشب و محدود بودن ظرفیت سالن‌های نمایش میسر نیست و لذا باید به دنبال جایگزینی بود كه همچنان مخاطبان احساس قرابت با آثار نمایشی كنند و در مواجهه با مدیوم‌های دیگر نمایشی حس و حال رویارویی با یك اثر نمایشی اجرا شده به شكل زنده تا حدودی به آنها منتقل شود. به نظر می‌رسد رادیو و نمایش‌هایی كه این روزها و شبها از شبكه‌های مختلف رادیویی به ویژه رادیو نمایش در حال پخش است و اغلب نیز به موضوعات دینی و قرآنی اشاره دارند، توانسته باشد موجب استمرار چنین حس و حالی و انتقال مفید آن به مخاطب تئاتر باشند.
پیرامون این موضوع با عباس اقسامی، نویسنده و كارگردان تئاتر كه در كارنامه حرفه‌ای او، نویسندگی آثار نمایشی رادیویی زیادی به چشم می‌خورد، گفت‌و‌گویی ترتیب داده‌ایم كه در ادامه می‌خوانید:
ـ نمایش‌های رادیویی زیادی در ایام ماه رمضان از شبكه‌های مختلف رادیویی در حال پخش هستند، آیا می‌توان آنها را جایگزین آثار نمایشی اجرا شده در صحنه تئاتر دانست؟
به هر حال رادیو نیز مدیومی خاص خود را دارد همچون سینما و تلویزیون كه نمی‌توان آنها را جایگزین دیگری كرد و هر كدام ویژگی و حس و حال و در واقع جذابیت خاص خود را دارند. در مقام مقایسه صد در صد نمی‌توان نمایش رادیویی را جایگزین اجرای یك نمایش بر روی صحنه تئاتر دانست چرا كه ویژگی اجرای یك تئاتر روی صحنه زنده بودن آن است و اصطلاحاً بده و بستانی كه میان بازیگر تئاتر با مخاطب شكل می‌گیرد و به این واسطه اثربخشی بیشتری دارد. این امر در رادیو حتی به فرض زنده بودن برنامه به واسطه میكروفون محقق نمی‌شود و واسطی میان نمایشگر و مخاطب وجود خواهد داشت. با این حال اگر قرار بر جایگزینی هر یك از آنها با اجرای زنده یك اثر نمایشی باشد ترجیح من نمایش رادیویی است چرا كه مخاطب را مقید به هیچ پیش‌فرضی نمی‌كند و او به صرف شنیدن آوا، افكت و گفتار و دیالوگ نمایشی، خود به ترسیم و تجسم فضا در ذهن خود می‌پردازد و این به خلاقیت و تخیل هنری نزدیكتر است.
ـ از دیگر ویژگی‌های نمایش رادیویی كه می‌توان آن را جایگزین نمایش صحنه در شرایط خاص دانست می‌توانید به مورد دیگری اشاره كنید؟
بله، در دسترس بودن. اینكه در هر وضعیت، مكان و حتی زمان خاصی كه قرار دارید با توجه به فناوری پیشرفته موجود می‌توانید به رادیو و نمایش رادیویی دسترسی داشته باشید. خوشبختانه با طراحی اپلیكیشن‌های به‌روز شده حتی امكان دسترسی به رادیو با استفاده از تلفن‌های همراه نیز هست و این یعنی اینكه در هر مكانی بدون هیچ محدودیتی می‌توان روی موج خاصی از رادیو رفت و هم به نمایش رادیویی گوش كرد و هم در جریان سایر برنامه‌های رادیویی بود.
در حقیقت نمایش رادیویی شرایطی را فراهم می‌آورد كه به جای آنكه مخاطب به سراغ محصول هنری برود، این محصول هنری باشد كه سر وقت او می‌آید و دقایقی در قالب یك روایت نمایشی می‌تواند مجموعه‌ای از پیام‌های انسانی، دینی و اخلاقی را به او منتقل نماید و چون با ضمیر ناخودآگاه مخاطب سر و كار دارد لذا بدون آنكه قید شود آنچه كه منتقل می‌شود پیامی مفید برای مخاطب است در نهاد و باطن مخاطب مستحیل خواهد شد.
ـ كم‌هزینه‌تر بودن روند تولید یك نمایش رادیویی به نسبت نمایش صحنه نیز از جمله مواردی است كه می‌توان با استناد به آن نمایش رادیویی را جایگزین مناسبی برای نمایش صحنه دانست، با این فرضیه موافقید؟
ذكر این نكته را لازم می‌دانم و آن اینكه شاید در مواقعی همچون ماه رمضان بتوان نمایش رادیویی را جایگزین نمایش صحنه كرد و با افزایش حجم تولیدات در این مدیوم زمینه برای اشتغال به كار بسیاری از اهالی تئاتر كه زمینه لازم برای فعالیت در رادیو دارند را نیز فراهم كرد وگرنه كه در باقی موارد حتی به فرض كم‌هزینه بودن مخارج تولید یك نمایش رادیویی مجاز به جایگزینی آن نیستیم، به هر حال تولید و اجرای یك نمایش به شكل زنده در سالن نمایش حس و حال و اثرات خاص خود را دارد كه هیچ یك از سایر گونه‌های نمایشی قادر به تأمین آن نیست و اینكه به جهت محدود بودن این مدیوم نمایشی قادر نباشیم به هر مفهوم عمیق انسانی، دینی با استفاده از مختصات آن بپردازیم و در یك كلام نمایش رادیویی زبانی الكنی برای بیان همه موضوعت دینی، قرآنی و انسانی را داراست.
ـ صرفنظر از اینكه رادیو یك رسانه فراگیر است اما برای فراگیرترشدن مفاهیم دینی و قرآنی در قالب تولیدات نمایشی رادیویی چه راهكارهایی وجود دارد؟
قطعاً راه‌های زیادی برای آنكه مردم اوقات خود را حتی در زمان استراحت و آرامش به نمایش رادیویی بگذرانند وجود دارد و یكی از این راه‌ها صرفنظر از موج‌یابی رادیویی، تولید و انتشار آثار نمایشی صوتی است كه خوشبختانه رویكردی فراگیر در این زمینه وجود دارد و روزانه شاهد تولید و بارگذاری بسیاری از محصولات صوتی در قالب نمایش و كتاب صوتی هستیم كه بسیاری از آنها می‌توانند محتوایی دینی و قرآنی داشته و همراه ما در لحظات اصطلاحاً پِرت زندگی روزمره باشند.
گفت‌و‌گو از امیرسجاد دبیریان
