در برنامه «پرانتز باز» كه با موضوع ژانر از آنتن شبكه رادیویی نمایش پخش شد، كارشناسان برنامه با امین حیایی، همایون اسعدیان و فرزاد موتمن درباره موضوع برنامه گفتگو كردند.
به گزارش روابط عمومی رادیو نمایش، نهمین قسمت از برنامه "پرانتز باز" با موضوع ژانر در سینمای ایران، به تهیه‌كنندگی و سردبیری مارال دوستی، از رادیو نمایش پخش شد. اجرای این برنامه كه به صورت چرخشی انجام می‌شود را امیر علی نبویان بر عهده داشت و علیرضا بهرامی، نغمه دانش آشتیانی، فرانك آرتا و مریم نراقی كارشناسان این برنامه بودند. این برنامه در محوطه باز موزه سینمای ایران اجرا شد و كارشناسان برنامه با امین حیایی، همایون اسعدیان و فرزاد موتمن درباره موضوع برنامه گفتگو كردند.
امیر علی نبویان و كارشناسان برنامه با طرح این سوال كه چرا تعداد فیلمها در ژانرهای مختلف در سینمای ایران كم است برنامه را آغاز كردند.
آنها ضمن تاكید بر اینكه در سینمای ایران بیشتر فیلمها یا ملودرام است یا كمدی یادآوری كردند كه در دنیا ژانری به نام اجتماعی وجود ندارد و این مختص سینما و رسانه‌های ایران است. آنها در تعریف ژانر گفتند: ژانر یعنی فیلمهایی كه در یك گونه قرار می‌گیرند و المان‌ها و ویژگی‌های مشخصی دارند. ژانر به سراغ حس ما می‌رود و تعیین میكند كه برای لمس حس‌های مختلف باید فیلمهای مربوط به همان حس را ببینیم مثلا اكشن، وحشت، ملودرام، كمدی یا... اما متاسفانه در سینمای ایران فقط فیلمهایی داریم كه یا باید به آنها بخندیم یا گریه كنیم. سینمای ایران ژانر ندارد. ژانر مثل هر پدیده ای یك فلسفه وجودی دارد و اتفاقی به وجود نیامده است.
در این قسمت امین حیایی روی خط تلفن مهمان برنامه بود.
حیایی درباره تجربه‌اش در این سالها و روند رشد كاری‌اش گفت: مجموعه كارهای هر بازیگری معدل كارهای او را مشخص میكند. حتی فیلمهایی كه برای من راضی كننده نبوده، باعث كسب تجربه برای من بوده است. فیلمهای اخیری كه بازی كرده‌ام ژانرهای متفاوتی از كارهای گذشته‌ام داشته اما اگر تجربیات گذشته من نبود نمیتوانستم كارم را خوب انجام بدهم و كارگردان‌ها را به خواسته‌شان برسانم. در كار كارگردان برای من مهم است و دوست دارم چیزی كه او میخواهد را نشان بدهم.
او گفت: من خودم را به تقدیر سپردم و از مسیری كه آمده‌ام راضی هستم و دوست دارم با عشق در كنار گروهی باشم كه با آنها كار میكنم.
در ادامه برنامه نغمه دانش گفت: ساخت یك فیلم ژانر به وجود نمی آورد بلكه تكثر یك گونه فیلم، ژانر آن را به وجود می آورد.
وقتی می‌گوییم ملودرام یا كمدی در ایران هست و از فیلمهایی نام میبریم كه در این ژانرها ساخته شده‌اند، چون تعداد زیادی فیلم به این شكل ساخته شده و جریانی شكل گرفته است. ما فیلمهای سیاسی یا اكشن هم داشتیم اما چون تعداد آنها خیلی كم بوده و جریانی به وجود نیاورده‌اند در نتیجه حركت ژانر آنها در سینمای ما شكل نگرفته است.
در ادامه این گفتگو دیگر كارشناسان برنامه گفتند: بسیاری از تولید كنندگان آثار از پس ساخت فیلم در ژانرهای دیگر بر‌نمی‌آیند. برخی از ژانرها هم به دلیل ممیزی ساخته نمیشوند. ضمن اینكه سرمایه گذارها برای فیلم هایی در ژانرهای امتحان پس نداده ریسك نمی‌كنند.
در این بخش همایون اسعدیان روی خط تلفن مهمان برنامه بود.
اسعدیان درباره دلایل نبودن ژانر در سینمای ایران گفت: از یك زاویه نمی‌توان به این موضوع نگاه كرد. به نظر من این مساله دلایل متعددی دارد. مثلا اینكه سینما در جهان متكی به ادبیات است و ژانر یا گونه هم از ادبیات می‌آید. در اروپا یا امریكا در ادبیات با ژانرهای مختلفی روبرو هستیم اما در ایران این ژانرها را در ادبیات نداریم. قصه‌های ایرانی ما در ادبیات با هری پاتر قابل مقایسه نیستند. داستان نویسی مدرن در ایران تاریخ حدودا 100 ساله دارد اما در غرب این تاریخ چندهزار ساله است. از زاویه دیگر در ایران و در دهه 60 ژانر اكشن بی رازش جلوه داده شد. مسئولان نه تنها از این ژانر حمایت نكردند بلكه محدودش كردند و دیگر ژانر اكشن نداریم. سینما مجموعه ای است از انواع فیلمها و مخاطب ها. با نگاه تك‌بعدی و ارزشی كه داشتیم بیشتر به سمت ملودرام رفتیم. دلیل دیگر این است كه سینمای ما از نظر اقتصادی بسیار فقیر است. ما بازار محدودی داریم در جغرافیای ایران. تهیه كنندگان سعی می‌كنند فیلم ارزان بسازند. ما هزینه تولید ژانرهای مختلف را نداریم. بنابراین نمی‌شود از یك زاویه به ماجرا نگاه كرد.
او در ادامه افزود: در دهه 60 با قهرمان گرایی مقابله شد. حتی نگذاشنند جمشید هاشم پور بازی كند. او بازیگر بسیار خوبی است. امروز هم فضای ضد سلبریتی شكل گرفته. گرچه سلبریتی ها مورد اعتماد مردم هستند. همانطور كه هر وقت اتفاقی یا حادثه ای در ایران پیش می آید افراد شناخته شده یا به اصطلاح سلبریتی ها از هیچ كمكی برای مردم دریغ نمی‌كنند.
آخرین مهمان این برنامه فرزاد موتمن بود كه كارشناسان برنامه روی خط تلفن با او گفتگو كردند.
موتمن درباره ژانر در سینمای ایران گفت: هركس هر طور كه دوست دارد می‌تواند فیلم بسازد. در سینمای معاصر گرایش به یك جور فیلمهای شخصی تر پیدا شده است. ما میتوانیم همه جور ژانری در ایران داشته باشیم. اما تمرین آن را نداشته‌ایم. ضمن اینكه ما می‌ترسیم مخصوصا از افكار عمومی. مردم ما سینمایی نیستند و فیلم بین نیستند.
او ادامه داد: من فیلمهایی هم ساخته‌ام كه خودم دوستشان نداشته ام. اسم من جوری در رفته كه با شخصیتم جور نیست. من آدم معمولی هستم و از فرهیختگی هم بدم می‌آید. من فقط یك تكنیسین سینما هستم كه فیلمهایی می‌سازم. بعضی از فیلمهای من یگانه هستند و غیرقابل تكرارند مثل شب های روشن یا سراسر شب.
من از كودكی زیاد فیلم می‌دیدم و شانس داشتم كه آنها را به زبان اصلی ببینم. این به من كمك كرد كه روی معماری و جنس تصاویر دقت می‌كردم. تكنیكالیتی و مكانیزم سینما برایم بسیار مهم بود. در كنار اینها كتاب خواندم و تدریس كردم. مثلا وقتی اخرین بار كی سحر را دیدی را ساختم من در فیلمنامه تشخیص دادم كه عده‌ای همیشه در حال سوال كردن و عده‌ای در حال جواب دادن هستند پس فكر كردم مدل این فیلم دادگاهی است.
او درباره موفق بودن یا نبودن فیلمهایش در ژانرهای مختلف گفت: به نظرم یكجور فیلم ساختن بسیار خسته كننده است. ذات من این است كه فیلمهای مختلفی را بسازم. فیلم سراسر شب كه امسال اكران شد مورد حمله منتقدین قرار گرفت ولی هرچه بیشتر بهش حمله می‌شد من بیشتر خوشحال می‌شدم. این كه منتقد ما فیلم نمی‌بیند مشكل من نیست. پس در این موارد نقد آنها من را ناراحت نمی‌كند. من می‌دانم دارم چه كار میكنم. ابتدا باید چهارچوب فیلم را بفهیم بعد نقد كنیم.
در انتهای برنامه كارشناسان برنامه به سوال امیر علی نبویان كه پرسید اگر پنجاه میلیارد پول داشته باشید و بخواهید فیلم بسازید آیا سراغ ساختن فیلم با گونه امتحان پس داده می‌روید یا راه جدید انتخاب می‌كنید چنین گفتند:
بهرامی: من با بررسی چند جشنواره الف دنیا می فهمم كه فیلمهایی به موفقیت رسیدند كه دست به جسارت و نوآوری زدند.
دانش: من ترجیح می‌دهم فیلم فانتزی تخیلی بسازم بدون بازیگران چهره.
آرتا: من با یك فیلمنامه خلاقانه از هر نوعی با كارگردان جوانی كه شور و شعور داشته باشد كار میكنم.
نراقی: اثر خلاقانه و جسورانه‌ای خواهم ساخت اما با مبلغ ده برابر آنچه شما گفتید.
«پرانتزباز» به تهیه‌كنندگی و سردبیری مارال دوستی و با حضور منتقدان ، روزنامه نگاران، خبرنگاران و هنرمندان، هر جمعه ساعت 21:00 از گروه برنامه‌های مستند و تركیبی_نمایشی رادیو نمایش و به‌صورت زنده از موزه سینما بر روی آنتن رادیو نمایش می‌رود.
