رمان و فیلم «فرانكشتاین» در برنامه «پشت جلد» رادیو نمایش نقد و بررسی شد.
به گزارش روابط عمومی رادیو نمایش، تازهترین برنامه «پشت جلد» به بررسی رمان «فرانكشتاین» مری شلی و اقتباس گیرمو دل تورو از این كتاب پرداخت.
در بخشی از این برنامه، مهرگان رضائیان، از استادان دانشگاه تهران، با اشاره به ماندگاری رمان «فرانكشتاین» اثر مری شلی گفت: این اثر با وجود گذشت بیش از 200 سال از زمان نگارش، همچنان یكی از پرارجاعترین متون كلاسیك در ادبیات و سینماست و فیلمسازان بارها به سراغ اقتباس از آن رفتهاند. دلیل این ماندگاری را باید در طرح پرسشهای بنیادین انسانی و فلسفی جستوجو كرد. پرسشهایی كه تاریخ مصرف ندارند.
رضائیان افزود: «فرانكشتاین» در دورهای نوشته شد كه ادبیات گوتیك با فضایی سرد، تاریك و گاه خشك شناخته میشد، اما این رمان در عین بهرهگیری از عناصر وحشت و هیجان، توانست لایههای عمیقتری از معنا را در خود جای دهد. همین امر سبب شد اثر نه تنها در زمان انتشار با استقبال مواجه شود، بلكه تا امروز نیز محل بحث و تفسیر باقی بماند.
این پژوهشگر ادبیات ادامه داد: یكی از مهمترین مفاهیمی كه مری شلی در این رمان برجسته میكند، مفهوم «دیگری» است. ویكتور فرانكشتاین بهعنوان یك دانشمند، جایگاهی پذیرفتهشده در جامعه دارد، اما مخلوق او از همان ابتدا با طرد، توهین و حذف اجتماعی مواجه میشود. این تقابل، بستری برای خوانش جامعهشناختی و روانشناختی رمان فراهم می كند.
وی با اشاره به نسبت خالق و مخلوق در اثر گفت: در بسیاری از اقتباسهای معاصر، این رابطه بیش از آنكه شبیه رابطه خالق و مخلوق باشد، به رابطه والد و فرزند نزدیك می شود.
دانشمند تلاش می كند مسئولیت زندگی موجودی را كه خلق كرده بر عهده بگیرد، اما در ادامه، محبت جای خود را به كنترلگری میدهد. مسئلهای كه هم در رمان، هم در فیلمها و هم در تجربه زیسته انسان معاصر قابل مشاهده است.
رضائیان تصریح كرد: رمان «فرانكشتاین» در واقع رنج انسانی را توضیح میدهد؛ رنج موجودی كه برای اثبات عشق یا قدرت، تحت سلطه قرار میگیرد. اثر تأكید میكند كه هنگام خلق یك زندگی، چه در معنای استعاری و چه واقعی، نادیده گرفتن فاعلیت و موجودیت مستقل آن میتواند پیامدهای تراژیك داشته باشد. همین نگاه است كه سبب شده این رمان بارها و بارها دستمایه اقتباسهای سینمایی و ادبی قرار گیرد.
این استاد دانشگاه در ادامه درباره دستهبندی ژانری اثر گفت: بسیاری «فرانكشتاین» را در ژانر وحشت قرار میدهند، اما با خواندن دقیق رمان مشخص میشود كه اثر بیش از آنكه ترسناك باشد، درباره مسائل عمیق انسانی سخن می گوید. عناصر ترسناك، فضاهای وهمآلود و وجوه فراطبیعی وجود دارد، اما اینها پوششی برای طرح مفاهیمی چون رنج، تنهایی، طردشدگی و هویت هستند.
وی افزود: برخی اقتباسها، از جمله آثار فیلمسازانی مانند گییرمو دلتورو، دقیقاً بر همین جنبههای انسانی تأكید داشتهاند.
به همین دلیل میتوان «فرانكشتاین» را حتی رمانی اگزیستانسیالیستی دانست كه به جای تمركز صرف بر هیولا، بر وضعیت انسان در جهان و نگاه جامعه به «دیگری» تمركز میكند.
این منتقد ادبی با بیان اینكه هیولای فرانكشتاین نباید صرفاً بهعنوان موجودی شرور و قاتل دیده شود، گفت: تراژدی اصلی رمان حاصل نقد یك سیستم وجودی و اجتماعی است. هیولا بیش از آنكه مجرم باشد، قربانی ساختاری است كه او را نمیپذیرد. این نگاه در بسیاری از آثار الهامگرفته از «فرانكشتاین» نیز تكرار شده است.
برنامه «پشت جلد» به تهیه كنندگی سجاد كلبادینژاد اجرا و سردبیری احمد محمدتبریزی و عطیه موذن و گزارشگری آوا نوری یكشنبه ها ساعت 21 تا 22 از شبكه رادیویی نمایش پخش می شود.
